طرحواره نقص و شرم چیست و راهکارهای درمان آن کدام‌اند

طرحواره نقص شرم چیست

طرحواره نقص و شرم یک وضعیت روانی است که در افراد می‌تواند شکل بگیرد و باعث ایجاد احساس خجالت و عدم اعتماد به نفس در آنها می‌شود. این طرحواره بیشتر در دوران کودکی و نوجوانی شکل می‌گیرد و ممکن است نتیجه تجربه‌های ناخوشایند و رفتارهای تحقیرآمیز از سوی والدین، خانواده، یا افراد مهم در زندگی فرد باشد.

در خانواده‌هایی که انتقادها و تحقیرها از طرف والدین، خواهر و برادرهای بزرگتر بسیار بالا است، کودکان ممکن است احساس کنند که ناتوان و ناکام هستند و هیچ وقت نمی‌توانند انتظار داشته باشند که والدین به آنها افتخار کنند. این تجربه‌ها می‌توانند باعث ضعف اعتماد به نفس و ایجاد احساس خجالت شدید در فرد شوند.

همچنین، در مواردی که فرد مورد تجاوز جنسی یا سوء استفاده جسمی قرار می‌گیرد، نقص شرم می‌تواند بروز کند. این تجربه‌های تراوشی و پرهیزکاری از سوی والدین و خانواده می‌توانند احساس خجالت و نقصان را در فرد ایجاد کنند.

علاوه بر این، والدینی که بی‌توجهی و تحقیرآمیز نسبت به فرزندان خود داشته باشند، ممکن است نقص شرم را در فرزندان خود تربیت کنند. محبت و توجه شرطی والدین، یعنی وابسته کردن عشق و توجه خود به انجام خواسته‌های فرزند، ممکن است باعث ایجاد احساس نقصان و ارزش‌بخشی نشدن در فرزند شود.

همچنین، وقوع رویدادهای ناگوار مانند ترک یا فوت والدین، بیماری جدی یا ناتوانی فیزیکی می‌تواند نقص شرم را در فرد به وجود آورده و او را به احساس مقصری و ناکامی برساند.

در کل، طرحواره نقص و شرم نتیجه تجربه‌های ناخوشایند و رفتارهای تحقیرآمیز از سوی افراد مهم در زندگی فرد است. این تجربه‌ها می‌توانند باعث کاهش اعتماد به نفس، احساس خجالت و ارزش‌بخشی نشدن در فرد شوند. درمان این طرحواره معمولاً نیازمند کمک حرفه‌ای است. درمان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• مشاوره روانشناختی: مشاوره با یک روانشناس متخصص می‌تواند به شما کمک کند تا درک عمیق‌تری از ریشه‌های طرحواره نقص پیدا کنید و راه‌حل‌های مؤثر برای مقابله با آن را بیابید. روانشناس می‌تواند با شما به شناخت اعتقادات منفی خود کمک کند و راهنمایی‌هایی برای تقویت اعتماد به نفس و بهبود تصویر سالمتی شخصیت شما ارائه دهد.
• درمان رفتاری شناختی: این نوع درمان معمولاً شامل شناخت و تغییر الگوهای منفی تفکر و رفتاری است که طرحواره نقص شرم را تقویت می‌کنند. روانشناس می‌تواند با شما به شناسایی افکار منفی، تغییر نگرش‌های غیرسالم و تمرین روش‌های جدید برای مواجهه با تحقیر و خجالت کمک کند.
• پشتیبانی اجتماعی: حمایت و فراهم کردن یک شبکه اجتماعی پایدار می‌تواند به شما در تقویت اعتماد به نفس و احساس قدرتمندی کمک کند. ممکن است نیاز باشد که به دنبال روابط سالم‌تری با دوستان و خانواده بگردید یا به گروه‌های حمایتی مرتبط بپیوندید.
• تغذیه و ورزش: مراقبت از سلامت جسمی خود، شامل تغذیه مناسب و فعالیت بدنی منظم، می‌تواند به تقویت اعتماد به نفس و بهبود روحی شما کمک کند. سعی کنید به بدن خود با مواد غذایی سالم تغذیه کنید و ورزش منظم را در برنامه روزانه خود قرار دهید.
• تکنیک‌های مدیریت استرس: یادگیری تکنیک‌های مدیریت استرس می‌تواند به شما کمک کند تا با احساسات خجالت و ناراحتی برخورد کنید. روش‌های تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا و ممارست تمرکز می‌توانند به شما کمک کنند تا در مواقع دشوار آرامش خود را حفظ کنید.

طرحواره درمانی

نشانه‌های طرحواره نقص و شرم

بهتر است اگر شما یا کسی دیگر نشانه‌هایی از نقص و شرم را تجربه می‌کنید، با مشاور یا روانشناسی متخصص در این زمینه مشورت کنید. آنها می‌توانند به شما کمک کنند تا نیازها و احساسات خود را بهبود بخشیده و راهکارهای مناسبی را برای مقابله با این مشکلات پیدا کنید.

در ادامه، به برخی از موارد خاص که ذکر کرده‌اید، بیشتر توجه خواهیم کرد:

• افرادی که دچار تله نقص شرم هستند، ممکن است خود را پایین‌تر از دیگران ببینند و به طور مداوم خودشان را تحقیر کنند. آنها احساس می‌کنند که دیگران بهتر و ارزشمندتر از آنها هستند و این ممکن است باعث شود که افراد به آنها توهین کنند و از آنها استفاده کنند.
• برخی از افراد ممکن است به دنبال جبران خود باشند و با افرادی که ضعیف‌تر یا کمتر از آنها هستند رابطه برقرار کنند. آنها با تحقیر و انتقاد از آنها، احساس برتری کنند. این رفتار می‌تواند نشان دهنده نیاز غیرسالم به قدرت و کنترل باشد.
• برخی افراد در برابر انتقادها و اختلاف نظرها بسیار حساس هستند و ممکن است به طور غیرمتناسب و آشفته واکنش نشان دهند. آنها ممکن است رابطه را به خاطر یک انتقاد ساده قطع کشود و یا در بحث‌های روزمره آشفته شوند، مثلاً زمانی که نظر مخالفی را درباره یک فیلم ابراز می‌کنید.
• برخی از افراد ممکن است به سمت جبران‌های افراطی در زمینه‌های خاصی مانند تحصیلات، ورزش یا عمل‌های زیبایی روند. آنها ممکن است به برتری و ارزش خود از طریق داشتن مدارک تحصیلی یا انجام عمل‌های زیبایی اعتماد کنند و سعی کنند دیگران را کمتر ارزشمند و مسخره کنند.

نکته‌ای که باید به آن توجه کنید این است که این نشانه‌ها می‌توانند نشانه‌های یک مشکل روانی یا احساسی عمده باشند. برای درک دقیق‌تر و راهنمایی مناسب، بهتر است با یک متخصص مشاوره یا روانشناس ملاقات کنید.

مشاوران متخصص کلینیک روانشناسی راه آرامش می‌توانند به شما در تشخیص و درمان مشکلاتی که ممکن است دارید، کمک کنند و راهنمایی‌های مناسبی را ارائه دهند.

انواع طرحواره درمانی

درمان طرحواره نقص و شرم

درمان طرحواره نقص و شرم، همانند سایر طرحواره‌های ناسازگار اولیه، به وسیله روش‌ها و تکنیک‌های مختلفی قابل درمان است. این درمان معمولاً توسط متخصصین روانشناسی و مشاوره انجام می‌شود و در زمینه‌های مختلفی مانند رواندرمانی شناختی رفتاری (CBT)، رواندرمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی (MBCT) و رواندرمانی دیالکتیکی رفتاری (DBT) می‌توان از آن استفاده کرد.

همچنین، بهتر است هر درمان بر اساس نیازها و ویژگی‌های شخصیتی هر فرد سازماندهی شود و ممکن است درمان‌های ترکیبی نیز مورد استفاده قرار بگیرند.

درمانگر در طرحواره درمانی ابتدا با شناسایی طرحواره نقص در شما، دلایل و ریشه‌های شکل‌گیری آن را پیدا می‌کند. این مرحله به کمک مصاحبه، پرسشنامه و تصویرسازی ذهنی انجام می‌شود. سپس، مرحله تغییر آغاز می‌شود.

در این مرحله، تکنیک‌های شناختی مورد استفاده قرار می‌گیرند تا شما به این نتیجه برسید که طرحواره نقص و شرم غلط است و دیگر کارایی ندارد. تکنیک‌های شناختی می‌توانند شامل تحلیل انتقادی، تفکر مثبت، تغییر باورهای نادرست و تمریناتی برای تقویت خودشفقت باشند.

تصویرسازی ذهنی نیز یک ابزار قدرتمند است که شما می‌توانید با استفاده از آن خاطرات و تجارب مرتبط با طرحواره نقص را مجسم کنید. درمانگر ممکن است به شما کمک کند تا خشم خود را نسبت به والدین سرزنش‌گر ابراز کنید و در این مرحله ممکن است خواسته شود یک نامه به والدین بنویسید.

در مرحله آخر، درمانگر و شما با هم وارد مرحله الگوشکنی رفتاری می‌شوید. در این مرحله، رفتارهایی که به خاطر داشتن طرحواره نقص و شرم انجام می‌دهید، شناسایی می‌شود و سعی می‌شود این رفتارها را ترک کنید و به جای آنها از رفتارهای سالم‌تر استفاده کنید.

درمان طرحواره نقص و شرم نیازمند یک رویکرد متعدد و همچنین تنظیم شده برای نیازهای فردی است. درمانگران ممکن است از روش‌های مختلف و ترکیبی استفاده کنند تا به شما در درک و تغییر طرحواره نقص کمک کنند. این مراحل درمانی ممکن است عبارت باشند از:

• شناسایی طرحواره: درمانگر با استفاده از مصاحبه، پرسشنامه ها و تصویرسازی ذهنی، سعی می‌کند طرحواره نقص و شرم را به طور دقیق شناسایی کند و دلایل و عوامل موثر در شکل‌گیری آن را پیدا کند.
• تغییر طرحواره: پس از شناسایی طرحواره، درمانگر با استفاده از تکنیک‌های شناختی مانند تحلیل انتقادی، تغییر باورهای نادرست و تمرینات تقویت خودشفقت کمک می‌کند تا شما به نتیجه برسید که طرحواره نقص غلط است و قدرت تاثیرگذاری آن را از دست بدهد.
• تصویرسازی ذهنی: تصویرسازی ذهنی به شما امکان می‌دهد تا خاطرات و تجارب مرتبط با طرحواره نقص را مجسم کنید. این فرایند می‌تواند به شما کمک کند تا احساسات خود را در مورد والدین سرزنش‌گر بیان کنید و بازالدینی (بازنویسی داستان) در مورد این روابط صورت بگیرد.
• الگوشکنی رفتاری: در این مرحله، رفتارهایی که به خاطر داشتن طرحواره نقص و شرم انجام می‌دهید، شناسایی می‌شود. سپس با کمک درمانگر، سعی می‌شود رفتارهای ناکارآمد جایگزین رفتارهای سالم‌تر شوند.

همچنین، درمان طرحواره نقص ممکن است شامل نوعی روش‌های مکمل و همراهی با مشاوره فردی یا گروهی باشد. همچنین، تغییرات در روابط خانوادگی و اجتماعی نیز ممکن است در این درمان مورد توجه قرار گیرد.

در نهایت، همکاری شما با درمانگر و پیگیری منظم از اهمیت بالایی برخوردار است تا بهبود و تغییر مثبتی را در زندگیتان برای مدت طولانی تجربه کنید. برای راهنمایی بیشتر با کارشناسان مجرب مجموعه کلینیک روانشناسی راه آرامش در ارتباط باشید.

تست طرحواره درمانی

سؤالات متدوال

طرحواره نقص و شرم چیست؟

طرحواره نقص یک الگوی رفتاری ناسازگار است که معمولاً ناشی از تجربه‌های منفی در گذشته و احساسات ناامنی و خجالت است. افرادی که این طرحواره را تجربه می‌کنند، اغلب احساس نقص و عدم ارزشیابی می‌کنند.

طرحواره نقص چه عواملی را نشان می‌دهد؟

طرحواره نقص و شرم می‌تواند نشانه‌های مختلفی را نشان دهد، از جمله احساسات ناامنی، خجالت، کم اعتمادی به نفس، ترس از قضاوت دیگران، اجتناب از ورود به روابط نزدیک و تمایل به خودکشی.

آیا طرحواره نقص قابل درمان است؟

بله، طرحواره نقص قابل درمان است. با کمک روش‌های مختلف مانند رواندرمانی شناختی رفتاری و تکنیک‌های شناختی، می‌توان به درک عمیق‌تری از طرحواره رسید و الگوهای ناسازگار رفتاری را تغییر داد.

چه نوع درمان‌هایی برای طرحواره نقص و شرم وجود دارد؟

روش‌های مختلفی برای درمان طرحواره نقص مورد استفاده قرار می‌گیرد، از جمله رواندرمانی شناختی رفتاری (CBT)، رواندرمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی (MBCT) و رواندرمانی دیالکتیکی رفتاری (DBT). همچنین، مشاوره فردی و گروهی نیز می‌تواند درمان مؤثری باشد.

چه تغییراتی می‌توان در زندگی با درمان طرحواره نقص و شرم تجربه کرد؟

با درمان طرحواره نقص، می‌توانید بهبودهای قابل توجهی در زندگی‌تان تجربه کنید. این شامل افزایش اعتماد به نفس، کاهش خجالت و ترس از قضاوت، بهبود روابط خود با دیگران و ایجاد احساس ارزشمندی در خودتان می‌شود.