انواع طرحواره درمانی
انواع طرحواره های درمانی (Therapeutic Approaches) گروهی از رویکردها و روش‌ها هستند که در حوزه درمان و روان‌درمانی استفاده می‌شوند. این طرحواره‌ها بر اساس نظریات و تئوری‌های مختلف روانشناسی و روان‌درمانی توسعه یافته‌اند و به منظور کمک به افراد در مواجهه با مشکلات روانی و بهبود کیفیت زندگی آنها استفاده می‌شوند.
در ادامه این مقاله از کلینیک روانشناسی راه آرامش به برخی از اصلی‌ترین انواع طرحواره های درمانی اشاره خواهیم کرد:
طرحواره رفتاری (Behavioral Approaches):
- شرط‌بندی کلاسیک (Classical Conditioning): بر اساس ارتباط بین محرک‌ها و واکنش‌های ناخودآگاه.
- شرط‌بندی عملکردی (Operant Conditioning): بر اساس پاداش و مجازات برای تقویت وضعیت‌های مطلوب یا نامطلوب.
- طرحواره تقویت مثبت (Positive Reinforcement): استفاده از پاداش برای تقویت رفتارهای مطلوب.
- طرحواره تقویت منفی (Negative Reinforcement): حذف محرک‌های ناخوشایند به منظور تقویت رفتارهای مطلوب.
- طرحواره مقابله‌ای (Coping Skills): آموزش مهارت‌های مقابله‌ای برای مواجهه با استرس و مشکلات.
طرحواره روان‌تحلیلی (Psychodynamic Approaches):
- طرحواره فرویدی (Freudian Approach): تمرکز بر نقش ناخودآگاه و تفسیر رویاها و برداشت‌های ناخودآگاه.
- طرحواره يونگی (Jungian Approach): تمرکز بر نقش آگاهی و ناخودآگاه جمعی و تعادل بین اجزای روانی.
- طرحواره شیوه‌ای (Ego Psychology): تمرکز بر نقش خودآگاهی و تعادل بین نیازهای ذهنی و واقعیت‌های جهان بیرون.
طرحواره شناختی (Cognitive Approaches):
- طرحواره تغییر اندیشه (Cognitive Restructuring): تغییر الگوهای منفی و نادرست اندیشه و باورها برای بهبود روانی.
- طرحواره آموزش مهارت‌های مثبت (Positive Skill Training): آموزش مهارت‌های مثبت مانند خودنگهداری، حل مسئله و ارتباط برقرار کردن.
طرحواره انفعالی (Humanistic Approaches):
- طرحواره روان‌درمانی گذرشتینگ (Gestalt Therapy): تمرکز بر تجربه حال حاضر فرد و ارتباط آن با محیط و توجه به وجود در کناری و نادیده گرفتن تجزیه و تحلیل زیاد روانی.
- طرحواره روان‌درمانی پذیرش و تعهد (Acceptance and Commitment Therapy – ACT): تمرکز بر قبول واقعیت‌های زندگی و تعهد به ارزش‌ها و هدف‌های شخصی.
طرحواره خانواده و روابط (Family and Relationship Approaches):
- طرحواره درمان خانواده (Family Therapy): تمرکز بر تعاملات خانواده و تأثیر آنها بر سلامت روانی افراد.
- طرحواره درمان روابط زناشویی (Couples Therapy): تمرکز بر بهبود روابط و ارتباطات زوجین.
همچنین، وجود انواع طرحواره های درمانی دیگری نیز ممکن است که در این مقاله به آنها اشاره نشده باشد. این طرحواره‌ها هر یک در برخورد با مشکلات و نیازهای روانی مختلف تأکیدهای متفاوتی دارند و در نهایت هدفشان بهبود کیفیت زندگی و رفاه روانی افراد است.
شرح کامل انواع طرحواره های درمانی
طرحواره های درمانی متنوعی وجود دارند که هرکدام اصول، تکنیک‌ها، و رویکردهای خاصی را به منظور تشخیص و درمان مشکلات روانی ارائه می‌دهند. در زیر به صورت خلاصه، برخی از انواع طرحواره های درمانی را توضیح می‌دهم:
طرحواره رفتاری شناختی (Cognitive-Behavioral Therapy – CBT)
CBT یکی از رویکردهای محبوب و پرکاربرد در درمان روانشناسی است و یکی از انواع طرحواره درمانی به شمار می‌رود. این طرحواره بر ارتباط بین افکار، احساسات، و رفتارهای فرد تأکید دارد. با تغییر افکار منفی و الگوهای رفتاری نامناسب، این طرحواره به فرد کمک می‌کند تا بهبودی روانشناختی و رفتاری را تجربه کند.
طرحواره تحلیلی رفتاری (Analytic-Behavioral Therapy)
این طرحواره بر تحلیل و فهم عمیق و تعامل بین رفتارهای فرد و محیط اطراف آن تمرکز دارد. با بررسی الگوهای رفتاری نامناسب و شناخت انگیزه‌ها و عواملی که باعث آنها می‌شوند، فرد می‌تواند رفتارهای سالم‌تری را در معرض تجربه قرار دهد.
طرحواره تحلیلی رویا (Dream Analysis)
در این نوع از طرحواره درمانی، رویاها به عنوان منابعی برای درک ناخودآگاه و تفکرات عمیق فرد مورد بررسی قرار می‌گیرند. با تفسیر رویاها، درمانگران می‌توانند به نواحی نهانی از ذهن فرد دسترسی پیدا کنند و به درمان مشکلات روانی کمک کنند.
طرحواره رفتاری (Behavior Therapy)
یکی دیگر از انواع طرحواره درمانی، طرحواره رفتاری (Behavior Therapy) است. این طرحواره بر تغییر رفتارهای نامطلوب و ایجاد الگوهای رفتاری سالم تمرکز دارد. با استفاده از تقویت مثبت، جرم‌ورزی، مداخله‌های رفتاری و سایر روش‌ها، این طرحواره به فرد کمک می‌کند تا الگوهای رفتاری نامطلوب را کنترل کرده و رفتارهای سالم‌تری را ایجاد کند.
طرحواره خانواده (Family Therapy)
این طرحواره بر تاثیر روابط خانوادگی و دینامیک خانواده بر سلامت روانی اعضا تأکید دارد. با مشارکت اعضای خانواده در فرآیند درمان، این طرحواره به بهبتوجه به ارتباطات خانواده، حل مشکلات، بهبود ارتباطات و تقویت حمایت خانوادگی می‌پردازد.
طرحواره روان‌درمانی تحلیلی (Psychoanalytic Therapy)
این طرحواره بر تحلیل ناخودآگاه و فهم عمیق تربیت و تجربیات گذشته فرد تمرکز دارد. با کشف و فهم ناخودآگاه، این طرحواره به فرد کمک می‌کند تا با خودش آگاهانه‌تر برخورد کند و الگوهای رفتاری نامناسب را تغییر دهد.
طرحواره رفتاری شناختی تحلیلی (Cognitive Analytic Therapy – CAT)
این طرحواره ترکیبی از CBT و تحلیلی است. آن به تغییر افکار منفی و الگوهای رفتاری نامناسب توسط CBT و همچنین بررسی روابط میان فرد و محیط اطراف او توسط تحلیلی تمرکز دارد.
طرحواره گروهی (Group Therapy)
در این نوع از انواع طرحواره درمانی، یک گروه از افراد با مشکلات مشابه مشارکت می‌کنند و با همکاری و پشتیبانی یکدیگر، مشکلات روانی خود را مورد بررسی قرار می‌دهند. این طرحواره به فرد کمک می‌کند تا از مشاهده تجربیات و دیدگاه‌های دیگران استفاده کند و الگوهای ناسالم را تغییر دهد.
همچنین باید توجه داشت که این توضیحات خلاصه‌ای از طرحواره‌های درمانی هستند و هر یک از آنها شامل روش‌ها، تکنیک‌ها و نظریات گسترده‌تری است که ممکن است به صورت متفاوت توسط متخصصان و درمانگران اجرا شوند. همچنین، استفاده از طرحواره‌های درمانی باید با توجه به نیازها و وضعیت هر فرد به عنوان بیمار در نظر گرفته شود.
برای راهنمایی بیشتر در این زمینه می‌توانید با مشاوران مخصص کلینیک روانشناسی راه آرامش در ارتباط باشید.
